Ημικρανία: Τι συμβαίνει στον εγκέφαλο κατά τη διάρκεια μιας κρίσης

Μιχάλης Θερμόπουλος
14 Οκτωβρίου 2022 | 08:30

Παλλόμενος, σφύζων πονοκέφαλος. Φωτεινές γραμμές ζιγκ-ζαγκ που κινούνται στο οπτικό σου πεδίο. Ευαισθησία στο φως, παρατεταμένη κόπωση, διαταραγμένος ύπνος.

Η ημικρανία μπορεί να παρουσιάζει οποιοδήποτε από τα παραπάνω συμπτώματα. Αν και ο εξουθενωτικός πονοκέφαλος είναι ένα από τα συχνότερα συμπτώματα, η λέξη “πονοκέφαλος” δεν αποτυπώνει ακριβώς το ευρύ φάσμα όσων βιώνει ένα άτομο με ημικρανία.

Σπανίως δύο άτομα με ημικρανία έχουν ίδια συμπτώματα, ενώ κάποια δεν έχουν καν πονοκέφαλο. Άρα τι είναι ημικρανία; Τι συμβαίνει στον εγκέφαλο;

Για να εντοπίσουμε το τι προκαλεί την ημικρανία, πρέπει να ξεκινήσουμε κάποιες μέρες και ώρες πριν την έναρξή της. Τότε δηλαδή που εμφανίζονται προειδοποιητικά σημάδια όπως:

κόπωση
αλλαγές στη διάθεση
αλλεπάλληλα χασμουρητά
διαταραχές ύπνου
ναυτία
ευαισθησία στο φως και τον ήχο
αυξημένη δίψα

Τα παραπάνω σημάδια οδηγούν σε ένα συγκεκριμένο τμήμα του εγκεφάλου: τον υποθάλαμο.

Ο υποθάλαμος ελέγχει τα συστήματα πίσω από τα συμπτώματα, την εξισορρόπηση των ορμονών, τον κιρκάδιο ρυθμό και την πρόσληψη νερού. Διαθέτει ευρείες συνδέσεις σε όλον τον εγκέφαλο, ενώ τις ημέρες πριν την ημικρανία είναι πιο ενεργός απ’ ό,τι συνήθως.

Άλλο ένα κοινό προειδοποιητικό σημάδι είναι η αύρα της ημικρανίας, που μπορεί να εμφανιστεί με τη μορφή παροδικών οπτικών μεταβολών, μυρμηγκιάσματος ή ακόμα και δυσκολίας στην ομιλία. Τα παραπάνω οφείλονται σε αλλαγή στο ηλεκτρικό φορτίο της κυτταρικής μεμβράνης που επηρεάζει την εγκεφαλική δραστηριότητα και τη ροή αίματος στον εγκέφαλο. Αν και δεν ξέρουμε τι πυροδοτεί την αλλαγή στο ηλεκτρικό φορτίο, είναι γεγονός ότι εξαπλώνεται στον εγκέφαλο με γρήγορους ρυθμούς προκαλώντας ποικίλα συμπτώματα αύρας, ανάλογα με την περιοχή που επηρεάζεται. Αν, για παράδειγμα, επεκταθεί στον οπτικό φλοιό, μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την εξάπλωση εικόνων ή τυφλών περιοχών στο οπτικό πεδίο.

Στο στάδιο του πονοκεφάλου, βασικό ρόλο παίζει το τρίδυμο νεύρο.

Το τρίδυμο νεύρο μεταδίδει πληροφορίες για αισθήσεις -όπως η αφή και η θερμοκρασία- από το δέρμα σε μεγάλο τμήμα του προσώπου, στο κρανίο, σε κάποια αιμοφόρα αγγεία, και σε στρώματα του εγκεφαλικού φλοιού. Όταν ενεργοποιηθεί, το τρίδυμο νεύρο μεταδίδει σήματα πόνου. Κατά τη διάρκεια της ημικρανίας, η οδός του πόνου ευαισθητοποιείται. Αυτό σημαίνει ότι το όριο για την πρόκληση πόνου είναι χαμηλότερο. Αισθήσεις που κανονικά θα ήταν ανώδυνες, όπως ο βήχας, το σκύψιμο, η έκθεση στο φως και τον ήχο, μπορεί να γίνουν επώδυνες.

Η ημικρανία είναι κάτι αρκετά κοινό και τα συμπτώματα ποικίλουν από άτομο σε άτομο, επηρεάζοντας το 33% των γυναικών και το 13% των ανδρών.

Όμως υπάρχουν ακόμη πολλά που δεν γνωρίζουμε γι′ αυτές. Ξέρουμε ότι πρόκειται για νευρολογικές διαταραχές που επηρεάζουν πολλά τμήματα του εγκεφάλου, όπως το στέλεχος, τα ημισφαίρια και τα ίδια τα νεύρα. Αλλά δεν μπορούμε να πούμε με σιγουριά τι ακριβώς πυροδοτεί κάθε στάδιο. Γιατί κάποιοι άνθρωποι παθαίνουν ημικρανίες, ενώ άλλοι όχι. Γιατί οι γυναίκες είναι περισσότερες από τους άνδρες. Ή γιατί τα συμπτώματα αλλάζουν κατά τη διάρκεια της ζωής μας.

Λένε ότι ορμονικές διακυμάνσεις μπορεί να ευθύνονται για τα παρακάτω: σε κάποιες γυναίκες, η συχνότητα μειώνεται αισθητά μετά την εμμηνόπαυση, όταν οι διακυμάνσεις των γεννητικών ορμονών είναι λιγότερες. Στο μεταξύ, λίγο πριν την εμμηνόπαυση, οι διακυμάνσεις αυξάνονται και κάποιες γυναίκες υποφέρουν από εμφάνιση ή επιδείνωση πονοκεφάλων.

Τα άτομα με ημικρανία έχουν περισσότερες πιθανότητες να υποφέρουν από κατάθλιψη, διαταραχή πανικού, διαταραχές ύπνου και εγκεφαλικά.

Η σχέση με τις παραπάνω ασθένειες είναι περίπλοκη και πιθανώς αντικατοπτρίζει την επίδραση της ημικρανίας πάνω σε αυτές τις ασθένειες (και αντιστρόφως), ή την κοινή γενετική τους βάση. Η γενετική παίζει σχεδόν σίγουρα ρόλο, με κάποιες εξαιρέσεις. Για τις ημικρανίες δεν ευθύνεται ένα και μόνο γονίδιο. Ορισμένα γονίδια ελέγχουν το πόσο εύκολα οι νευρώνες του εγκεφάλου διεγείρονται από περιβαλλοντικά ερεθίσματα και μεταδίδουν σήματα πόνου. Είναι πιθανό ότι στον εγκέφαλο των ατόμων που υποφέρουν από ημικρανίες οι νευρώνες επηρεάζονται ευκολότερα από περιβαλλοντικά ερεθίσματα και είναι λιγότερο πιθανό να μπλοκάρουν τα σήματα του πόνου.

Αν και δεν υπάρχει εύκολος τρόπος να εξηγήσουμε τι συμβαίνει στον εγκέφαλο όσον αφορά μιας κρίση ημικρανίας, το μόνο σίγουρο είναι ότι η ημικρανία δεν είναι ένας απλός πονοκέφαλος.